Yn arwain at Ddydd Dewi Sant - Dydd Sul 1af Mawrth 2020- rydym yn annog pawb i 'wneud y pethau bach' yn ystod yr wythnos nesaf, i ddangos eu gwladgarwch dros Gymru! Ydych chi'n gwybod yr holl eiriau a ffeithiau Cymreig hyn am Gymru?
Ystyrir mai “y y by bychain” neu “Gwnewch y pethau bach” yw geiriau enwocaf Dewi Sant, ac o bosib ei eiriau olaf. Credai Dewi Sant y dylai pobl Cymru wneud y pethau bach, ystyriol sy'n aml yn gwneud gwahaniaeth mawr.
Dyma rai pethau bach y byddwch chi neu efallai ddim yn eu gwybod am Gymru.
Dydd Gwener
Oeddech chi'n gwybod?
- Yn 2007, gwrthododd Tony Blair alwadau i Ddydd Gŵyl Dewi ddod yn wyliau cenedlaethol Cymreig, er gwaethaf arolwg barn a ddywedodd fod 87% o Gymry eisiau gwyliau Mawrth 1af.
- Cymru oedd y genedl gyntaf i ennill y Gamp Lawn Rygbi pan guron nhw Iwerddon ym Melfast ym 1908.
Dydd Iau
Oeddech chi'n gwybod?
- Ymfudodd Joseph 'Job' Daniels o Aberystwyth, Gorllewin Cymru, i'r Unol Daleithau yn y 18fed ganrif. Aeth ei ŵyr Jack ymlaen i greu'r Chwisgi Jack Daniels byd-enwog.
- Cymraeg oedd Sant Padrig, nawddsant Iwerddon, mewn gwirionedd! Yn byw yn Banwen yn Nyffryn Dulais, mae'n debyg iddo gael ei gludo i Iwerddon gan gaethweision Gwyddelig.
Dydd Mercher
Oeddech chi'n gwybod?
-
Mae'r Gymraeg yn cael ei siarad gan ¾ miliwn o bobl ardraws Lloegr, yr Unol Daleithau, Canada a'r Ariannin.
-
Enwir Mynydd Everest ar ôl y Cymro Syr George Everest.
-
Mae'r llwy gariad o Gymru yn symbol eiconig ar draws y byd, wedi'i gerfio'n wreiddiol gan ddynion i deulu eu cariad priodol fel arwydd ei fod yn alluog ac yn fedrus gyda'i ddwylo. Mae pob symbol yn gynrychioliadol o rywbeth, o'r cwlwm sy'n cynrychioli cariad, i'r twist sy'n golygu bond y cwpl.
Dydd Mawrth
Oeddech chi'n gwybod?
-
Mae gan Gymru fwy o gestyll fesul filltir sgwâr nag unrhyw wlad Ewropeaidd arall, gyda Caerffili y fwyaf yng Nghymru a'r ail fwyaf yn Ewrop y tu ôl i Windsor.
-
Mae'r ci corgi (ffefryn y Frenhines!) yn tarddu o Gymru; mae'n golygu corrach-gi neu yn 'cor-ci'.
Dydd Llun
Oeddech chi'n gwybod?
- Mae'r Eglwys Gadeiriol yn Nhyddewi, Sir Benfro, yn gartref i Gysegrfa Dewi Sant. Tyddewi yw dinas leiaf Prydain, gyda phoblogaeth o oddeutu 1,600 - dyna tua 4% yn unig o boblogaeth cyfalaf Caerdydd.
- Mae yna lawer o straeon am wyrthiau Dewi Sant, gan gynnwys dod â bachgen marw yn ôl yn fyw ac adfer golwg dyn dall.
-
Mae'r llysenw 'Taffy' neu 'Taff' ar gyfer Cymro yn cysylltu'n ôl â Dewi Sant fel y Cymro gwreiddiol ac eithaf - mae'r term yn dyddio'n ôl i'r 17eg ganrif ac yn deillio o 'Dafydd', y Gymraeg i 'David'.
- Mae gan Dewi ei faner ei hun mewn gwirionedd- croes felen ar gefndir du.